De jongste jaren speelt er ook een tegengestelde factor. We leven in een multiculturele maatschappij en dat heeft zo zijn gevolgen! Het culturele landschap wordt hertekend. De nieuwe Belgen hebben andere culturele antecedenten. Zij die komen uit de Maghreb, stellen zich doorgaans op aan het andere einde van het spectrum. Zij geven aan de goede zeden de betekenis die het in onze contreien had vóór mei 68. Of zij gaan nog verder en accepteren niet dat een vrouw blootshoofds in het openbaar verschijnt. Als man willen ze niet dat een vrouwelijke beambte hen te woord staat…

Hoever die opvatting omtrent de goede zeden kan gaan – hoezeer de grens ook naar de andere zijde wordt verschoven – zie je bij het Talibanregime. "Naar Afghanistan komt God alleen nog om te huilen" (Siba Shakib – uitgeverij Manteau) beschrijft de intrieste situatie van de zedige, maar ontmenselijkte vrouw in Afghanistan. Wie niet op straat mag verschijnen, kan inderdaad niet door begerige blikken worden uitgekleed. En zelfs de vrouwenstem moest uit de ether, want te sensueel. Ook in die cultuur bestaat een grote groep hulpbehoevenden die geestelijk doodbloeden: vrouwen aan wie het recht om mens te zijn, ontzegd wordt. Dat er sprake is van “goede” zeden mag je in twijfel trekken, want ook in die zedige culturen is er achter de schermen sprake van slavernij. Ook daar – net als bij ons – vergrijpen sommigen zich aan knappe jongens. Een cultuur die de taboesfeer nodeloos ver uitbreidt en die de vrouw verbant uit het openbare leven, toont net zo goed haar onmacht om op gezonde wijze om te gaan met seksualiteit. Er is dus aan beide zijden van het spectrum, sprake van obsessie.

In een multiculturele samenleving komen die culturen met elkaar in botsing. Het hoofddoekendebat illustreert het spanningsveld waarin we ons vandaag bewegen. Soms deelt de door de boerka anoniem gemaakte vrouw het straatbeeld met al of niet verhulde naaktportretten. Het contrast is groot en beide groepen storen zich aan elkaar want er is weinig of geen overeenstemming omtrent de inhoud van het begrip goede zeden.

Tegelijk is er in het denken van heel wat autochtone burgers sprake van verrechtsing. Een verrechtsing die de innerlijke mens dreigt te verbitteren en te verharden en het angstbeeld oproept van regimes waarin de mens formeel wel binnen de marges loopt, maar onder dwang, en tegen welke prijs! Zo’n soort verrechtsing stelt de goede zeden in een kwaad daglicht want wat de ene hand geeft, pakt de andere weer af. 

Een echte terugkeer naar de goede zeden volgt een ander parcours: het beduidt dat de mens de ander behandelt zoals hij zelf behandeld wil worden en dat hij innerlijk vrij wordt van obsessies en het juiste evenwicht weet te vinden. Dat hij zijn medemens niet consumeert, maar zich voor hem inzet en het beste voor hem zoekt. Zo'n terugkeer naar de goede zeden maakt geen vijanden en heeft geen bittere bijsmaak.

De maatschappelijke problemen werden tot voor kort geminimaliseerd. Het is altijd al zo geweest, maar nu pas weten we wat er allemaal gebeurt! De tijd dat men er zich zo makkelijk van af kon maken, is gepasseerd. Onze maatschappij is ziek – daar zijn de editorialen het nu elke morgen over eens – maar er is geen eensgezindheid omtrent het ziektebeeld, noch omtrent de oorzaken en de remedies. De diagnose is moeilijk in kaart te brengen want een gemeenschappelijk referentiekader ontbreekt. De beschadiging van materiële eigendommen en ook slagen en verwondingen kan je eenvoudig vastleggen op foto. Daar bestaat geen discussie over. Of toch wel, denken we aan de metershoge muurschilderingen in Brussel met seks- en horrortaferelen. 

Je kan statistieken maken over criminaliteit, druggebruik, zelfdoding... Maar met de schending van de goede zeden ligt het moeilijker, want wat verstaan we onder goede zeden? Wanneer doe je jezelf geweld aan? En anderen? Wanneer beschadig je de goede zeden? En wat beschadig je dan eigenlijk? Welke zijn de onderliggende waarden die beschermd worden door de goede zeden? Is er een link tussen zedenschennis, normvervaging en ontreddering in onze maatschappij? En zo ja, bestaan er dan, wat betreft de goede zeden, absolute normen die wanneer ze systematisch worden genegeerd, resulteren in een crisis van een beschaving? Of zijn die goede zeden slechts een relatieve tijdsgebonden exponent van een cultuur en moeten we leren omgaan met die nieuwe vrijheid en ons bevrijden van die dwangbuis van morele normen?

Allemaal vragen die ten minste een begin van antwoord vereisen vooraleer er sprake kan zijn van remedies. Tijd dus voor een diepere reflectie omtrent de wezenlijke betekenis van de goede zeden. Wie uit principe of uit stugheid de traditie trouw blijft, of wie de goede zeden aan zijn geloof ontleent, heeft die reflectie misschien niet nodig. Niet onmiddellijk, of niet ten bate van zichzelf. Evenmin wie intuïtief meent aan te voelen hoe hij zich moet gedragen.

Anders wordt het wanneer traditie en geloof worden afgewezen. Of wanneer traditie nog gevolgd wordt, maar ontdaan is van haar ziel. Of wanneer er controverse bestaat omtrent de lering van het gezond verstand en van het geweten of de intuïtie. Dan rest ons nog de rede: we mogen hopen dat door logisch te denken de mist wat optrekt, en een weg zichtbaar wordt die de Maghreb en het vrije westen dichter bij elkaar brengt. Een beter inzicht zal natuurlijk ook ten goede komen aan diegene die spontaan de goede zeden respecteert en zich nu, dank zij rationele inzichten gesterkt weet in zijn overtuiging.